رمضان، روزه و شب قدر

به نام بي نام او

قابل توجه همراهان محترم عرفان حلقه
 

 

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

پیش از این، مطالبی در کلاس درس جناب استاد طاهری آموخته ایم که شناخت ما را نسبت به «رمضان» افزوده است. متن حاضر، بخشی از آن مطالب را که این بار به دنبال ذکر برخی نکات ادبی، قرآنی و روایی مطرح شده است، در اختیار مخاطبان علاقمند قرار می دهد.

***   کارشناس: رمضان از ریشه «رمض» بوده، یکی از معانی آن، شدت تابش آفتاب بر خاک است.
استاد: رمضان یعنی زمانی که ما درمعرض تابش نور شدید فیض الهی قرار می گیریم. حاصل فیض الهی بر بشر، اشراق و ادراک، از جمله، درک حضور حق است. بیشتر اوقات که ما درمحضر او قرار می گیریم، متوجه این محضر نیستیم وحضور او را درک نمی کنیم. رسیدن به این درک، درجات مختلفی دارد. برای پیامبر اسلام(ص) شرایطی در اثر این فیض الهی ایجاد شده است که حاصل آن، نزول قرآن بوده است. بنابراین، در درجه اول، رمضان، اشاره به وضعیتی خاص است؛ نه زمانی خاص. نامگذاری‌ ماه رمضان به این نام، برای این است که همه بدانند باید در این ایام، به این موضوع معطوف باشند. همانطور که ما روز معلم، روز کارگر، روز پرستار و ... داریم تا اگر روزهای دیگر یاد آن ها نبوده ایم، در روزی که به نام آن ها نامگذاری می شود، از آن ها قدردانی کنیم، رمضان هم قرار داده شده است تا اگر درباره رجوع به خود و ایجاد شرایطی برای برخورداری از فیض الهی غفلتی داریم، آن را جبران کنیم. از این نظر، ماه رمضان یک یادآوری است. در زمان بت پرستی برای مردم عربستان، ماه رمضان مفهوم خاصی نداشته است. مردم مشغول خدایان خود بوده اند. در تاریخ اسلام، ابتدا ماه رمضان برای پیامبر رمضان واقعی شد؛ نه برای دیگران. پیامبر(ص) در یک حالت انقلاب درونی و در حالت محو عرفانی ماه رمضان را سپری کردند و اوج تحولات معرفتی ایشان منجر به دریافت یکجای قرآن شد که به همین مناسبت، باعث شد ماه نزول قرآن، از نظر معنوی شهرت یابد و به همه اعلام شود همان طور که رمضان پیامبر(ص) چنین دستاوردی داشته است، ماه رمضان می تواند برای همه تغییر دهنده زندگی باشد. مگر زندگی پیامبر(ص) عوض نشد؟ اگر برای ایشان مؤثر بوده، برای همه می تواند باشد.
***   کارشناس: بعضی از اهل لغت منشأ نام گذاری ماه ها را شرایط جغرافیائی، آب وهوائی و ویژگی خاص فرهنگی مردم دانسته اند، مثلا درابتدا، ماهی را که در آن گوئی زمین از شدت گرما می سوزد، رمضان نام گذاشتند؛ ماهی را که در َآن مردم به منظوری خاص اعم از تجارت یا غیره آماده سفر می شدند، ذی القعده خواندند (برای قعود و نشستن شتران و مهیا شدن جهاز سفر) و ماهی را که در آن باید هرنوع تجارت یا جنگی متوقف اعلام می شد، محرّم نام گذاشتند.
استاد: احتمال دارد که این نام گذاری فقط به ویژگی های فصول منتسب نباشد، اگر به عقب برگردیم، می بینیم از آن روزی که انسان گفت «من کیستم؟» و «خالق کیست؟»، تاریخ بشریت آغاز شد . اولین پرسش کننده حضرت آدم بود و از آن به بعد بشر معطوف شد به این که سازنده کیست و چه چیزی ساخته است. چون برنامه­های اصلی وجودی انسان مثل میل طبیعی به پرستش (که امروزه بیشتر تصنعی شده است) فعال بود، به دنبال این نیاز درونی، زمان و مکانی خاص برای آن اختصاص یافت؛ مانند: معبد برای عبادت. همه اینها گونه ای طلب آگاهی بود. یعنی بشر می خواست بداند «از کجا آمده»، «چرا آمده» و «به کجا می خواهد برود». لذا زمانی که علم بشر صفر بود و هنوز منطقی نبود که بگوید این کار را بکنم تا چه بشود یا چه نشود، همان نیازی که در درون او شعله ور بود، او را واداشت زمان و مکان خاصی را برای پرستش اختصاص دهد. برای مثال، برای آتش پرستی آتشکده را ساخت و بعد که به خورشید پرستی وماه پرستی و... رو آورد روزهایی را نام گذاری کرد مانند ,Sunday Monday و ... (روز خورشید ، روزماه و...). سپس به تدریج بعد از یک تاریخچه چند هزارساله، یک روز را منحصراًً به خدا اختصاص داد که در آن روز انجام کار شخصی حرام و ممنوع شد. درعهد عتیق این موضوع رسمیت قطعی پیدا کرد که روز خدا کار حرام است. به طور کلی با هدایت ادیان، برای کلیمی ها روز شنبه، برای مسیحی ها روز یکشنبه و برای مسلمان ها روز جمعه تقدس پیدا کرد. علاوه بر آن، انسان در طول سال هم تقسیم بندی های دیگری قرارداد. شاید بتوان آثار این مسأله را در یونان باستان ، ایران باستان و یا دیگر تمدن های قدیمی پیدا کرد. مثلا برای ایرانیان ایام نوروز نوعی آشتی با طبیعت است. این که باید با طبیعت در آشتی و مسالمت بود، موضوع جالبی است که آن زمان به فکر آنها رسیده است (این آشتی در شکل گسترده ترش همان هم فازی کیهانی است). به تدریج «مراسم» متناسب با این ایده ها هم به وجود آمد که از ابتدا توسط افراد با بصیرت با یک هدف خاص پایه گذاری شد. جشن های مختلفی مثل جشن سده ، جشن مهرگان و... از آن جمله اند که درباره آنها به مطالب عمیقی بر می خوریم. در عهد عتیق هم از یک سری عبادات چهل روزه یا اختصاص زمانهایی خاص، سخن گفته شده است. هر کدام از ماه های حرام، به نوعی انسان را از یک سری فعالیت ها منع کرده است تا فرصت کند به امور الهی و خودسازی بپردازد. برای مثال، در ماهی که ضیافت الله است، باید کارهای خاصی را به منزله خودسازی انجام داد و ... . همه اینها در عهد عتیق وجود داشته است و این طور نیست که در زمان اسلام برای اولین بار بنا گذاشته شده باشد (این امر در تورات و زبور هم مطرح بوده است). پس بشر این را فهمیده است که نباید همه وقتش را به تلاش برای بقاء و کار و فعالیت بگذراند؛ مثل امروز که دائم می دویم و به هیچ کاری هم نمی رسیم، حتی روز جمعه را هم از دست داده ایم و از آن معرفتی که در آن ماه ها و روزهای خاص پیش بینی شده بود، فقط یک نام و یک رسم و رسوم خالی از معرفت باقی مانده است.  بعضی ها تصور می کنند خداوند از انجام این مناسک منفعتی می طلبد و هرکس که صرفاً این مراسم را انجام دهد، خدا خوشش می آید و هر کس آن را ترک کند خدا ناراحت می شود؛ در حالی که خدا بی نیاز است که بگوید برای من کاری را بکنید یا نکنید و منظور از بیان خشنودی یا ناخشنودی خداوند در ادیان این است که انسان بداند در مسیر کمال چه چیزی برای او مفید یا مضر است. لزوم همه اینها به خودشناسی و خداشناسی بر می گردد و این دو از هم جدا نیست. درباره روزه هم می دانستند که انسان وابسته به عادت می شود و روزه او را از آن نجات می دهد و به احتمال زیاد به بُعد معرفتی روزه واقف بوده اند. ما ماه رمضان را دوره ترک اعتیاد می دانیم؛چون انسان موجودی عادت پذیر است. لذا همه به نوعی معتاد هستیم! هرکدام از ما نرم افزارهایی داریم که هر کدام مصلحتی می طلبند (مثلا این نرم افزار که وقتی راه سهل الوصولی هست، راه مشکل تر را دنبال نمی کنیم). این نرم افزارها درجای خودشان خوب هستند، اما وقتی اندیشه و رفتار ما تبدیل به عادت شود، بد است. اعتیاد می تواند جلوی پیشرفت های بعدی ما را بگیرد. بنابراین لازم است هر از چند گاهی تمامی سیستم های نرم افزاری را به هم بریزیم. همانطور که هرچند وقت یک بار برنامه های کامپیوترمان را بهگزینی می کنیم و برنامه های زائد را دور می ریزیم، لازم است به سراغ برنامه وجودمان برویم و سیستم چیدمان نرم افزاریمان را از این جهت زیر نظر گرفته، اصلاح کنیم. روزه برنامه بهبودبخشی به وجودمان است. در واقع کمک می کند تا رنگ تعلق ها به سمت بی رنگی برود. این تعلق ها، هم جنبه ظاهری دارد وهم جنبه باطنی. متأسفانه با گذشت زمان، در رمضان فقط نمودهای ظاهری مثل نخوردن، بیشتر مورد نظر قرار گرفته است؛ درحالی که بخشی از این عادت ها، درونی است و نمود ظاهری ندارد. به همین دلیل، در بعضی مذاهب، روزه چشم، روزه زبان، روزه اندیشه و روزه های مختلف دیگری هم هست. مثلا وقتی زبان ما به بدگوئی و به گفتن حرف های بیهوده عادت کرده است، باید این عادت ترک شود. یکی دیگر از مهمترین روزه ها نیز، روزه اندیشه است.
***   کارشناس : در احکام داریم که دروغ بستن به خدا روزه را باطل می کند.
استاد: بله دروغ گفتن درباره خدا (الله) بخشی از این ماجرا است. اگر معنای «الله» را بدانیم و دریابیم که هر جزئی از اجزای هستی اسمی از اسمای «الله» است، آن وقت معلوم می شود که حتی هتک حرمت به هستی و عدم رعایت تقدس آن هم می تواند دروغ بستن به خدا محسوب شود. به هر حال، اختصاص یک ماه در سال برای یک پدیده مهم زمان زیادی نیست؛ شاید کمتر از آن هم منظور را فراهم نکند. اگر منظور حاصل شود، مسیر زندگی انسان عوض می شود و گر نه، رمضان با ماه های دیگر سال فرقی ندارد.
***   کارشناس: رمضان تنها ماهی است که نامش در قرآنآمده است و ‌برخی ادعیه و روایات، به مبارک بودن این ماه تصریح دارند. از طرف دیگر، روایات ازاین سخن می گویند که تورات، انجیل، زبور، و صحف ابراهیم نیز در رمضان نازل شده اند.
استاد: باید با موضوع «ما رمیت اذ رمیت ...» : تو تیر نینداختی، من انداختم؛ ... آشنا باشیم، تا رمز این اشاره ها معلوم شود. این همان بحث «خود محور – خود محور» ؛ «خدامحور – خود محور» و «خدامحور – خدا محور» است. در حالت «خود محور – خود محور»، انسان به دنبال اهدافی شخصی بوده، در راه این هدف، متکی به تلاش خودش است. در وضعیت «خدامحور – خود محور» هدف فرد، خداوند است؛ اما برای رسیدن به این هدف، به خودش اتکا دارد؛ نه خداوند. اما در حالت «خدا محور – خدا محور» هم هدف انسان، خود خداوند است و هم عامل رسیدن به این هدف، اوست. به جایی نرسد کس به توانائی خویش   الا تو چراغ رحمتش داری پیش در حالت سوم (خدا محور – خدا محور) وضعیتی پیش می آید که کلام می شود کلام او؛ شمشیر بزنی، او زده است؛ تیربزنی، او زده است و ... . در واقع از آنجا به بعد محو شدن اتفاق می افتد؛ یعنی شخص از اوصاف بشری جدا می شود و هدفش، قرب او می گردد. وسیله این قرب هم خود او ( خدا ) است. در ماه رمضان این موضوع شدت پیدا می کند. اینجا جهش های شگفت آوری می تواند اتفاق بیفتد. پس تعجب آور نیست که تورات، انجیل،...و قرآن در رمضان نازل شده باشد. حالا ما از یک طرف با یک اسم درباره این ماه مواجه هستیم و از طرف دیگر با یک مفهوم خاص از آن که برای هر فردی می تواند معنا پیدا کند. رمضان هر فردی زمانی است که در آن زمان به شکستن رنگ تعلق برسد. ممکن است موسی در یک جایی به رمضان خودش رسیده باشد و عیسی هم در زمانی به رمضان خودش. یعنی هر کدام در زمانی توانسته اند محو شوند و به رنگ تعلق خود تسلط پیدا کنند.  اگر این اتفاق بیفتد، این ماه و این زمان، خاص می گردد و به واسطه همان اتفاق، «مبارک» می شود. اینکه در قرآن می گوید: "یا ایها الذین آمنوا، آمنوا" به خاطر آن است که همه چیز منوط به ایمان است. کسی می تواند به ایمان دوم برسد که این معرفت را درک کرده باشد. کسی که درک نکرده باشد، هرگز نمی رسد. کسی که صرفاً غذا نخوردن هدف اوست، معلوم است برایش این اتفاق نمی افتد.
***   کارشناس: روایات متعددی با این مضمون داریم که وای برکسانی که ماه رمضان را پشت سر گذارند و بخشیده نشده باشند.
استاد: بخشایش مفهوم دارد. کسی که قدر و منزلت خود را پیدا نکند، محروم مانده است. اگر پیدا کرد، مورد بخشایش (مغفرت) محسوب می شود. برای مثال، ما مکرر به بچه می گوئیم درس بخوان. یک روز کارنامه اش را می آورد با نمره 20. می گوئیم آهان، همین را می خواستم، تمام شد. می خواستم باسواد شوی، می خواستم قبول شوی و شدی. حالا راضی شدم.  این رضایت خدا، نمونه ای از رضایت او در قیامت است که قبلا در مباحث معاد راجع به آن صحبت کرده ایم.
***   کارشناس: در متون دینی گفته شده است که در ماه رمضان، شیطان در بند است و نمی تواند در انسان نفوذ کند. استاد: اگر ماه رمضان، برای ما رمضان باشد، شیطان نمی تواند نفوذ کند. راه مهار شیطان چیست؟ این است که انسان مستقیم رو به سوی خدا داشته باشد. اگر پشت سرمان یا چپ و راستمان را نگاه کنیم، راه شیطان را باز کرده ایم. این می تواند یکی از رمزها درباره چگونگی ورود موجودات غیرارگانیک و شیطان باشد. در این ماه محو شدن پیش می آید؛ امر خدا به «فاستقیموا الیه» پاسخ داده می­شود و معطوف شدن به او پیش می آید؛ لذا شیطان و موجودات غیر ارگانیک نمی توانند نفوذ کنند. بنابراین دست شیطان کوتاه است. روح جمعی هم تحت تأثیر آن، نقش خودش را ایفا می کند و برای دیگران هم در این امر مؤثر است. در باره مبارک بودن ماه رمضان هم، صحبت کردیم؛ اما حالا که صحبت از روح جمعی شد، با این مثال بهتر می شود به این مطلب پی برد: می توان گفت از یک جهت، مثل فصل حراج، که خریدار موقعیت مناسب تری برای خرید دارد و حراج برایش مبارک است، رمضان موقعیت مناسبی برای کسانی دارد که بخواهند از آن بهره مند شوند. ماه رمضان فصل حراج فیض الهی است. اگر این فیض نباشد، فی نفسه تفاوتی با زمان های دیگر ندارد. اما اینکه اعمال دراین ماه متفاوت از ماه های دیگر است، مربوط به روح جمعی این ماه است. در ماه های دیگر هم افراد روزه می گیرند، اما فضا، فضای همخوان نیست، «یدالله مع الجماعه»، روح جمعی اثر اعمال را تشدید می کند. روح جمعی یک پیامی را باخودش حمل می کند. یعنی برکت ایجاد می کند. بنابراین، رمضان یک فرصت استثنایی است که اگر کسی از آن استفاده کند، سود کرده است. پس، لحظه لحظه ماه رمضان برای بعضی افراد مفید است و برای عده ای دیگر که استفاده نمی کنند، برکتی ندارد و حتی زجرآور است. در اصل میان دو مکان و یا دو زمان هیچ تفاوتی نیست و یا به عبارت دیگر، در پیشگاه الهی، همه زمان ها و همچنین همه مکان ها یک قدر و منزلت دارند. اما اثر تشعشعاتی ما می تواند مکان ها را از هم متفاوت کند. حتی اگر روزی ساکن مریخ، ماه یا کره دیگری شویم، باز برای خود پرستشگاه، عبادتگاه و مسجد می سازیم. خودمان جایی را انتخاب می کنیم. از حالا به بعد این مکانی که به عنوان مسجد، عبادتگاه و ... ساخته ایم با جاهای دیگر تفاوت پیدا خواهد کرد و از نظر عرفانی تبدیل به میکده می شود؛ یعنی محلی برای توزیع می از خم معرفت الهی می گردد و تشعشع ویژه پیدا میکند. هر زمانی هم می تواند در اثر روح جمعی ویژگی خاصی پیدا کند. خداوند، لازمان، لامکان و لاتضاد است. بنابراین، خدای اینجا و خدای آنجا نداریم؛ خدای دیروز، امروز و فردا نداریم. منظور از "انی معکم اینما کنتم" این است که خدا سلسله مراتبی از تجلیات خود دارد که ما را همراهی می کنند. آن ها نمایندگان و قوانین او هستند. خدای لاتضاد نسبت به یک زمان یا مکان نظر خاصی ندارد؛ اما قوانینی که در هستی قرار داده است، تفاوت ایجاد می کند. بطور کلی آنچه ما را به سمت کمال هدایت می کند، صواب است و برعکس آن گناه است. این قانون است. وقتی زمانی مبارک است که ما صواب را رعایت می کنیم.زمان برای کسی برکت دارد که درآن رشد و معرفتی پیدا کرده است و البته با توجه به روح جمعی، هرکدام ما در هر زمانی که متحول شویم، فایده اش برای همه بشریت است.
*** کارشناس: بر اساستعلیم قرآن کریم، هرکس این ماه را دریافت، باید روزه بگیرد:فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ
استاد: برای بهره مند شدن از ماه رمضان خواست خود فرد تعیین کننده است. باید وارد فضای رمضان شویم، تا بهره مند گردیم. کسی که بخواهد، این ماه برایش مثمر ثمر است و بر اساس درکی که خواهد داشت، از روزه گرفتن هم بهره مند می شود. این بهره درخود ماه نیست؛ در استفاده از آن است. درهمه ادیان اشاره به وابستگی انسان و اثر آن در این زندگی و زندگی پس از مرگ شده است. عادت، باعث وابستگی می شود. از طرف دیگر، هرچیزی که عادت شد، ارزش خودش را از دست می دهد. عمل متکی به عادت، ارزش و اعتبار ندارد. در هر لحظه انسان برای کاری که می کند، باید اختیار کرده باشد درغیر این صورت، کاری که انجام می دهد، از روی عادت بوده، فاقد ارزش است. روزه، عادت و وابستگی را برطرف می کند.
*** کارشناس: روزه در زبان عرب، «صوم» یا «صیام» به معنای توقف است. آب راکد را «صائم» می گویند و شتری که از خوردن و حرکت باز ایستاده، «صائم» است. بنابراین «صوم» عبارت است از توقف و خودداری از انجام فعل، چه خوردن باشد و چه راه رفتن یا سخن گفتن و ... . در قرآن کریم آمده است: «کتب علیکم الصیام» یعنی روزه بر شما واجب شد،
استاد: این واجب شدن روزه برای خدا نفعی ندارد؛ بلکه توصیه ای ضروری برای انسان است. یکی از دلائلش این است که به هر حال انسان به یک اصلاح نرم افزاری نیاز دارد که آن برنامه اصلاح نیز برایش تدارک دیده شده است. هدف ادیان از عهد عتیق این بوده که نوعی ضد ضربه شدن و معرفت خاصی و پوشش و حفاظ خاصی را برای انسان ایجاد کنند و محافظت های الهی را به ارمغان بیاورند. مثلا وقتی که یک معتاد قصد ترک اعتیاد دارد، او را در یک اتاق می گذارند و دو سه هفته ای به او مواد مخدر نمی رسانند. بعد از سه هفته برنامه اش تغییر می کند. در رمضان هم غذا طبق برنامه قبلی به بدن نمی رسد تا برنامه دیگری اجرا شود. انسان مانند ضحاک مار دوش است و مارهای روی دوش او ذهن و روان هستند. اگر به این مارها غذا ندهیم؛ یعنی طبق عادت نظرشان را تأمین نکنیم، ما را آزار می دهند. برای مهار این دو باید برنامه داشته باشیم و گر نه اوضاع بدتر می شود. این برنامه «اگراین ...آنگاه آن» در درون خود ما هست. روزه باعث شکستن همه این برنامه های شرطی می شود.
*** کارشناس: در ادامه آیات مربوط به روزه (آیات 183 و 187 سوره بقره) آمده است: «فاذا سئلک عبادی عنّی فانّی قریب اُجیب ودعوة الداع اذا دعان...» - وقتی بندگان من از تو سراغ مرا می گیرند بگو من نزدیک هستم به هر صدا کننده ای که مرا بخواند، پاسخ می دهم پاسخ درخواست را از من بخواهید و به من اطمینان کنید. فعل «سأل» وقتی با حرف «عن» بکار می رود یعنی به دنبال چیزی گشتن. «سأل عنی» یعنی دنبال من می گردند. یعنی آنهایی که دنبال من هستند جواب می گیرند. استاد: در فرهنگ ما این اشکال وجود دارد که وقتی گفته می شود دعا کنید، یاد بدهکاری ها و کمبود های خودمان می افتیم. چیزی که باید درخواست شود، روزی آسمانی است که بغیر حساب است و کمیت پذیر نیست. گنجینه های فضل ودانش و عشق الهی بی انتهاست و درآیه شرطش کنار خودش آمده است. می گوید [اگر] مرا بخوانید ( و جویای من باشید)؛ جواب [این خواسته] را می دهم.
***   کارشناس:در متون روایی، روزه حفاظی در برابر آتش دوزخ معرفی شده است.
استاد: این که گفته شده روزه حفاظ شما از آتش دوزخ است، می تواند معانی مختلفی داشته باشد. برای مثال، اعتیاد آتش است و این برای انسان، نوعی دوزخ است. حتی اعتیاد به یک چای! برای کسی که وقتی چای نخورد، سردرد می گیرد، این همان آتش جهنم است؛ گرچه جهنمی کوچک! و اگر اعتیاد به مواد مخدر باشد جهنمی بزرگتر است. منظور از آتش دوزخ می تواند آتش ناشی از جهل هم باشد. مثلا در جایی که می گوییم: «خَلصنا من النار یا رب»، منظور کدام آتش است؟ اگر بگوئیم آتش جهنم(اخروی)، یعنی فرد از ترس جهنم دعا می کند؛ در حالی که انسان آزاده از ترس جهنم دعا نمی کند و خواسته او رهایی از آتش جهل و دوری از خداوند است. در مورد حفاظ هم باید گفت: ما حفاظ های دائمی داریم که مثل زره برای سرباز عمل می کنند؛ ولی حفاظهایی هم هستند که همان طور که سپر در موقع حمله دشمن به کار گرفته می شود، عمل می کنند. این سپر در هنگام مبارزه به صورت موردی و در مواقع ضروری به کار گرفته می شود. حفاظهای عبادی مثل زره است برای یک سرباز رسمی که باید همیشه این زره را به تن داشته باشد و گرنه سرباز رسمی نیست، افراد با ایمان نیز، چون ایمان دارند، بالطبع حفاظی هم دارند. تجربه نشان داده است همه کسانی که بدون حفاظ لازم، وارد درک مفاهیم معرفتی شده اند و عمیقاً پیش رفته اند، مورد حمله قرار گرفته اند. این حملات به ذهن و روان آنها، گاهی باعث شده است که یک جایی تعادل خودشان را از دست بدهند. کم نیستند کسانی که در تیمارستان ها بستری هستند و وقتی بیوگرافی آنها را مطالعه می کنیم، می بینیم در دوره ای از زندگی شان به شدت به مسائل نماز، قرآن و... توجه نشان داده اند؛ بدون این که از حفاظ الهی برخوردار شده باشند. الان برای ما این دستورالعمل وجود دارد که بدون حفاظ وارد حلقه (اتصال و ارتباط با خدا) نشویم و دیگر اینکه می دانیم از اقطار آسمان ها نمی توانیم بگذریم مگر با حفاظ. آسمان ها همان صندوق های اطلاعات هستی (درجات معرفت) هستند. هر گاو صندوقی نگهبانی دارد. این گاو صندوق ها طوری طراحی شده اند که فقط کسانی بتوانند به آنها دسترسی پیدا کنند که با حساب و کتاب حرکت کرده باشند. "سلطان" یا سلطه و تسلط؛ مجموعه ای از آگاهی ها و حفاظهای خاصی است که سلامت رسیدن به آن گاو صندوق ها را ضمانت کند. لزوم وجود حفاظ، به دلیل وجود این قانون است که نزدیک شدن به شبکه مثبت، باعث تحریک شبکه منفی می شود و اگر به شبکه مثبت نزدیک بشویم، شبکه منفی ما را راحت نمی گذارد. برای مثال، همین که قرآن را باز کنیم، شبکه منفی حساس می شود. اگر ببیند فقط روخوانی می کنیم و دنبال معرفتی نیستیم، زیاد حرکتی نمی کند؛ اما اگر ببیند به دنبال معرفت و کشف رمز و ... هستیم، به طور جدی تهدید می کند و چون از اقطار سماوات می خواهیم بگذریم، به ما یورش می آورد. نکته مهم این است که کسانی دارای حفاظ می شوند که هم هدف کمال دارند و هم در مسیر کمال متکی به خداوند هستند. یعنیآنهایی که «خدا محورِ خدا محور» ند، آنچنان خدا آنها را هدایت می کند و به آنها حفاظ می دهد که بتوانند عبور کنند. افرادی که نتوانسته اند عبور کنند و در بالا درباره آنها صحبت کردیم، «خدا محور – خود محور» بوده اند. تفاوت اساسی در «خدامحورِ- خدا محور» با «خدامحورِ- خود محور» در میزان تسلیم آنها است. اگر از طرف رب اتصالی برقرار شود، انسان حفاظت می شود و گر نه آسیب می بیند. (این را هم باید گفت که وقتی از شبکه منفی بحث می شود، تصور همه این است که شیطان در برابر خدا قرار دارد. این به آن معناست که خدا ضدی دارد؛ تعامل پذیر است و برای اثبات خودش تلاش می کند. در حالی که هر چیزی که از جهان تک قطبی به جهان دوقطبی آمده، دوگانه شده است: عشق الهی، عشق شیطانی، شهوت الهی، شهوت شیطانی، حلقه، حلقه تضاد است. به همین دلیل، هوشمندی هم مانند یک نور بی رنگ که اگر از یک منشور بگذرانیم، طیف رنگی ایجاد می کند، در جهان دوقطبی تبدیل به دو رنگ مختلف شده است : مثبت و منفی . این مثبت و منفی هر دو از خودش، یعنی از خدا آمده اند. اگر بگوئیم از دو منشأ است، به دوئیت قائل می شویم که خلاف اصل وحدت است. در دو جهان غیر خدا هیچ نیست         هیچ مگو غیر که آن هیچ نیست و هر کدام از شبکه مثبت و منفی برای خود کارهایی می کنند. چون که بی رنگی اسیر رنگ شد    موسئی با موسئی در جنگ شد در هر دو شبکه حفاظ هست و هم شبکه مثبت و هم شبکه منفی برای خود اهداف و استراتژی خاص دارند و در قبال آن روش هایی را اتخاذ می کنند. گاهی شبکه منفی به نوعی ما را فریب می دهد که مثلا، قدرت یعنی کرامت. ممکن است کسی 50 سال از روی آتش این طرف وآن طرف برود و همه فرصت و سرمایه زندگی را از دست بدهد. وقتی از او می پرسند چه می دانی؟ ناتوان است. پس شبکه منفی از ابزارهای مختلف استفاده می کند که یکی از آنها موجود غیر ارگانیک است. پیش گوئی، ذهن خوانی و... به کمک موجودات غیرارگانیک و یا مستقیم از طریق شبکه منفی انجام می شود.)
***   کارشناس: از معصومین(ع) نقل شده است که روزه زکات بدن است.
استاد: قبلا گفته ایم که زکات نوعی مراوده با هستی است. یعنی در ازاء هر چه از هستی می گیریم، باید بخشی از آن یا چیزی که به آن مربوط می شود را به هستی برگردانیم: زکات اندیشه ، زکات مال، زکات فرزند خوب، زکات بلوغ فکری و هر چه به ما بخشیده شده است. زکات بدن این است که در ازاء این که درطول سال از غذا و... استفاده می کنیم، به اندازه یک ماه از آن را به نیازمندان برگردانیم. یعنی دریک ماه حداقل 30 وعده غذایی را که بدن ما از آن تغذیه می کرده است، صرفه جوئی کنیم و آن را به کسانی برگردانیم که ناتوان هستند. فایده ای که این کار برای خود بدن دارد، این است که بعد از 11 ماه تمام برنامه های نرم افزاری آن به هم می ریزد تا به چرخه اطلاعاتی معیوب و عادات ما اجازه تداوم ندهد. زیرا عادات و چرخه اطلاعات معیوب باعث ایجاد منافذی بین کالبدهای در هم پیچیده وجود ما می شود که محلی برای نفوذ موجودات غیر ارگانیک خواهد شد. با توجه به نکته اول، برای کسی که 11 ماه نگاهی به اجتماع نداشته است، ماه روزه فرصتی است تا به جامعه خود (که نسبت به آن بدهکار است) توجه کند و بخش صرفه جویی شده از روزی خود را به آن بپردازد. این جنبه اجتماعی روزهاست که بخشی از حق معلوم فقرا از اغنیاء حاصل شود. در قدیم که جوامع انسانی در روستاها یا شهرهای کوچک بود، همه با همدیگر نوعی تعامل داشتند. فقرا و گرسنگان هم به نوائی می رسیدند. این تعامل در جامعه تعادل ایجاد می کرد و جامعه را از حسرت زدگی مصون نگه می داشت. در جامعه حسرت زده تشعشع منفی وجود دارد که روی همه افراد جامعه اثر می گذارد؛ چون در روح جمعی انعکاس پیدا می کند و تشعشع آن، همه را در بر می گیرد. مثل هم اکنون که خیلی ها ثروت دارند ولی انگار ندارند؛ چون احساس خوشبختی نمی کنند. روزه جنبه مهم دیگری هم دارد که جنبه معرفتی آن است. این که بگوئیم خدا روزه ما را قبول کند یعنی چه؟ یعنی گرسنگی ما را خدا قبول کند؟! قبول کردن خدا یعنی رسیدن به همان خشنودی او که راجع به آن صحبت شد. پس، خدا زمانی روزه ما را قبول می کند که رشدی بکنیم. او بی نیاز مطلق است و نیازی به طاعت ما ندارد. روزه باید برای ما تحول و پختگی ایجاد کند.
*** کارشناس: شب قدر یکی از شب های ماه رمضان است و درباره فضیلت آن بسیار تذکر داده شده است. آیات شریفه قرآن که «و ما ادریک ما لیله القدر* لیله القدر خیر من الف شهر» مشهورترین این اشارات است.
استاد: لیله القدر مرکز ثقل رمضان است. ما در شب نا آگاهی قرار داریم. انسان را در این ظلمت قرار داده اند تا از ظلمت، خودش را به نور برساند. در این ظلمت و تاریکی است که ما باید به قدرشناسی (شناخت قدر خود و هستی) برسیم. یعنی باید از ظلمت به سوی نور حرکت کنیم (من الظلمات الی النور). اگر در روشنایی چراغ ببینیم که هنر نیست. هنر این است که در ظلمت (تاریکی شب) بتوانیم گمشده خود را پیدا کنیم. یعنی راهمان به سمت نور را بیابیم. آنچه در عالم هستی وجود دارد قدر و منزلتی دارد و قرار است ما این قدر و منزلت را که منجر به درک قدر الهی می شود، در ظلمت و تاریکی پیدا کنیم. آنجا که خداوند به ملائکه فرمود: «انی اعلم ما لاتعلمون»، اشاره به همین افتخار آفرینی بود.
دوش وقت سـحر از غصـه نجــاتـم دادند          وانـدر آن ظلمـت شب آب حیاتم دادند چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی         آن شـب قـدر که این تازه بـراتـم دادند
قرار است به آب حیات برسیم که همان آگاهی الهی است و قرار است درآن ظلمت شب به آن دست پیدا کنیم. هنر ما این است که ما را دراین ظلمت قرارداده اند و ما در این ظلمت می توانیم آب حیات را پیدا کنیم. آب حیات، همان آگاهی است که می تواند مسیر نور را به ما نشان بدهد. پس چه چیزی باید پیدا کنیم؟ آب حیات. اگر آب حیات پیدا شود، چه می شود؟ مسیر زندگی انسان عوض می شود و به سلامتی دل و اندیشه دست می یابد (سلام هی حتی مطلع الفجر). برای رسیدن به این آگاهی، باید ارتباط انسان (به عنوان یک جزء) با عالم ملکوت (به عنوان کل) برقرار شود. باید فضایی به وجود بیاید تا این اتفاق خاص بیفتد. آن فضا و شرایط که انسان را برای رسیدن به قدر مهیا می کند، رمضان است. به همین دلیل، قدر در دل رمضان است. هر لحظه ای اعم از شب و روز می تواند لیله القدر باشد؛ چه در ماهی که رمضان نام دارد وچه در ماه های دیگر. لیله القدر برای هر کسی زمانی است که به شناخت منزلت خود و هستی پی برد و قدر الهی را درک کند. اما چرا شب خاصی را در ماه رمضان به این نام قراردادند؟ به خاطر اینکه رسیدن به قدر در رأس اهداف رمضان است و به این ترتیب، همه حداقل سالی یک بار به یاد این می افتند که باید به شب قدر خود برسند. رمضان می تواند فرد را سبک کند تا آماده جهش شود. کسی که ترک اعتیاد و وابستگی کرده، برای این جهش آماده  و مستعد تر است. ماه رمضان و لیله القدر گردش دارد و در همه فصول و همه ایام قرار می گیرد. خود این چرخش وحرکت در فصول مختلف نشان می دهد که برای رسیدن به تحول مورد نظر، نباید خودمان را به زمان خاصی محدود کنیم. ممکن است یکی از ترفندهای شیطان این باشد که مارا معطوف می کند به شبی خاص؛ به طوری که فکر می کنیم فقط در این شب امکان دریافت فیضی خاص است و یا با دید فیزیکی منتظر مواجهه با ملائکه هستیم و وقتی صبح شد و دیدیم خبری نشد، می گوییم خوب! شب قدر امسال هم گذشت. به این ترتیب، تا سال بعد در غفلت به سر می بریم و شاید سال های سال، به همین صورت، رمضان را از دست بدهیم. در صورتی که ماه رمضان و شب قدر پیامبر (که در آن قرار گرفته است)، برای ما یک یادآوری است تا با استفاده از برکاتی که روح جمعی در این زمان ها ایجاد می کند، به رمضان و شب قدر خودمان برسیم. بنابراین، اگر این ایام و این شب ها گذشت و به معرفتی که باید می رسیدیم، نرسیدیم، نباید فکر کنیم که در زمان های دیگر نمی توانیم به نتیجه برسیم.